Wat is moraal?

De moraal van een persoon of van een samenleving is het geheel van voorschriften en regels dat gedrag bestempelt als goed en nastrevenswaardig, slecht en af te keuren of te vermijden. De meeste van deze codes zijn impliciet: ze zijn niet formeel vastgelegd en worden niet uitgesproken. Wanneer de regels van een moraal expliciet worden uitgedrukt spreekt men van ethiek.

Moraal houdt ten minste 3 elementen in.

1. Regels of normen die zeggen wat mag of moet en wat verboden is. Mensen willen die regels liever niet overtreden en willen ook niet dat anderen ze overtreden.
2. Morele idealen. Deze zijn de kristallisatie van ideeën van wat mensen echt belangrijk vinden in het leven. Deze idealen willen we koesteren, nastreven en daarvoor willen we ons inzetten.
3. De 'toegestane overtredingen' van morele regels. Vrijwel iedereen denkt er over na wat 'goede' redenen zouden kunnen zijn om een bepaalde regel in een bepaalde situatie te overtreden. Bv. mag ik liegen om een ander te beschermen?

De morele regels vloeien voort uit de morele idealen die een persoon of samenleving koestert. Morele idealen zijn een afspiegeling van wat wij waardevol vinden. Daarom vinden de meesten onder ons ook dat er 'goede' redenen moeten zijn om morele regels te overtreden. Overtredingen worden dan ook afgekeurd of bestraft.

Vrijwel iedereen vindt dezelfde waarden belangrijk: leven, geluk, vrijheid, veiligheid, gezondheid, rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en waarheid. In menselijke samenlevingen gelden dus in principe dezelfde morele regels:

• Niet doden.
• Geen pijn, verdriet of angst veroorzaken.
• Niemand lichamelijk of geestelijk letsel berokkenen.
• Niemand van zijn vrijheid beroven.
• Niemand van zijn geluk of plezier beroven.
• Niemand bedriegen of misleiden.

Maar niet iedereen vindt alle waarden even belangrijk. Mensen en samenlevingen houden er verschillende waardenhiërarchieën op na. In de ene samenleving staat bijvoorbeeld veiligheid aan de top, in een andere vrijheid of gelijkheid. Afhankelijk van omstandigheden en wat mensen belangrijk vinden hanteren ze dan ook verschillende morele systemen.

(Bijgewerkt oktober 2009)