Stressbestendiger?

'Mannen zijn stressbestendiger dan vrouwen'. Mijn nieuwsgierigheid was geprikkeld. Zover hadden ze mij toch gekregen, de gehaaide persjongens.

Wat blijkt? Het onderzoeksbureau Lifeguard heeft de jaarlijkse Nederlandse Bedrijfsgezondheidsindex bepaald. Die BGI geeft de gemiddelde gezondheid in Nederlandse bedrijven, en die geeft dan weer inzicht in de gezondheid en inzetbaarheid van de Nederlandse bevolking. Dit jaar focuste men op de verschillen tussen mannen en vrouwen. Het onderzoeksbureau ondervroeg daarvoor 4000 werknemers in 39 bedrijven. De conclusies luiden dat vrouwen fitter zijn, en gezonder leven, maar mannen zouden beter omgaan met stress.

Laat me niet lachen! Want als één van beide geslachten stressbestendiger moet zijn, dan al zeker niet de mannen. Bovendien stelt zich de vraag wat ‘beter’ wel moet inhouden. Dus loont het de moeite om dit van dichterbij te bekijken.

De eerste vraag is waarop de onderzoekers hun conclusies hebben gebaseerd. Wat blijkt? Men heeft het die werknemers gewoon met zoveel woorden gevraagd. Het onderzoek is dus niet meer dan een weergave van hoe mannen en vrouwen zichzelf zien. Het komt er dus op neer dat meer mannen dan vrouwen zeggen dat ze moeilijke situaties op hun werk goed aankunnen.

Nu is het klaar als een klontje dat het wel héél erg moet zijn vooraleer een man bekent dat iets hem moeilijk afgaat. Ik ken er zo een paar die nog liever doodvallen dan toegeven dat ze een probleem hebben. Hoe is het te verklaren dat mannen niet of veel te laat hulp zoeken voor hun kwalen allerhande? En wat doet een man die de weg zelf niet vindt? Hij rijdt nog liever uren rondjes dan het te moeten vragen en dus bekennen dat hij het niet weet.

Stel bovendien een man de vraag of hij iets kan of goed is in iets, en hij verklaart zich stante pede expert in de materie. Vooral als er status mee gemoeid is. Luiers verwisselen hoort daar niet bij. Mannen overschatten systematisch zichzelf en hun kunnen, en dat begint al heel vroeg. Kleuters overroepen elkaar, schooljongens zeulen zich een ongeluk met boomstammen die ze met moeite kunnen optillen, studenten zijn overtuigd dat ze met glans zullen slagen na een nachtje doorblokken op een cursus die ze alleen kennen van de omslag, overmoedige jongelui nemen bij hun allereerste autorit meteen maar die scherpe bocht aan 100 per uur.

Enorm veel mannen blazen zichzelf regelmatig op tot springens toe. Als ze achteraf de verwachtingen niet kunnen inlossen, ligt het steevast aan anderen of omstandigheden. U denkt dat ik bluf? Nee hoor, dit is allang ondubbelzinnig vastgesteld in streng gecontroleerde experimenten. Externe punitiviteit wordt het in de psychologie genoemd: men schuift de schuld voor een mislukking op iets of iemand anders om zelf ongeschonden uit het debacle te komen. Al eens een man gehoord die de weg kwijt is?
Gezichtsverlies is voor veel mannen immers nog erger dan de dood, ze zijn dit dus aan zichzelf verplicht.

Volgens het bewuste onderzoek pakken mannen hun problemen ook actiever en doelgerichter aan. Dat zal wel. Als je eenmaal een man het hele huis hebt horen overhoop schreeuwen omdat ie zijn autosleutels niet vindt, weet je meteen wat actief en doelgericht moeten voorstellen. Op het werk houden actief en doelgericht voornamelijk in dat mannen nauwelijks geneigd zijn te luisteren en obstinaat hun eigen zin doordrijven, inderdaad recht op het doel af. Hoe hoger in de bedrijfshiërarchie, hoe vaker het gebeurt.

En het had natuurlijk ook de moeite geloond – maar dat was er waarschijnlijk teveel aan voor de pientere journalisten – om even stil te staan bij het verschijnsel stress. Stress is immers eenvoudig gesteld de uitkomst van wat iemand te verwerken krijgt (draaglast) gedeeld door wat ie aan kan (draagkracht). Stressbestendigheid zit aan de kant van de draagkracht. Van twee mensen met dezelfde draagkracht kan de ene goed overleven met een redelijke draaglast, terwijl de andere eronder door gaat omdat hij teveel moet torsen.

Wat men gemeten heeft, en dan nog alleen maar de perceptie ervan, is slechts de ene kant van de medaille. Men geeft dus de indruk alsof de draagkracht van mannen in absolute termen groter is dan die van vrouwen. Bekijk je het plaatje van de andere kant, dan valt makkelijk in te zien dat de draaglast voor vrouwen behoorlijk zwaarder is dan voor mannen. Hoeveel mannen nemen naast hun werk ook nog de zorg op voor de organisatie van het gezin? Het zit op de bank en het zapt. Het boek van Yvonne Kroonenberghs is nog lang niet gedateerd, ook niet in een tijd waarin de zogenaamd moderne man zijn intrede deed.

Vrouwen blijven immers het leeuwendeel opnemen van de zorg voor kinderen en huishouden, en in het beste geval steekt hun man een handje toe. Waarvoor hij vaak instructies moet krijgen, maar ze niet aanvaardt omdat hij het immers allemaal al weet en zich niets laat gezeggen, en al zeker niet door een vrouw. Van alle alleenstaande ouders met kinderen is meer dan 90% vrouw. En van vrouwen met én zonder gezin wordt verwacht dat zij de familiale honneurs wel zullen waarnemen annex de eventuele zorg voor hulpbehoevende ouders.

Komen we nu aan het hoofdstuk beter omgaan met stress. Volgens het onderzoek zouden mannen beduidend meer alcohol drinken dan vrouwen. Dat nieuws is helemaal niet wereldschokkend. Maar alcoholgebruik, vooral excessief, is volgens talrijk ander onderzoek echter vaak een reactie op stress.

Verder is er een nauw verband tussen stress en agressie: agressie is ruw gezegd een reactie op stress. Mensen worden vaak woedend als ze gespannen en angstig zijn: als zoon of dochterlief niet op tijd thuis is, als de file niet opschiet, als de kinderen je al de hele tijd aan je oren zeuren.
Mannen nemen in nagenoeg elke samenleving ruim 80 procent van de criminaliteit voor hun rekening, evenveel stalkers zijn mannen. Ongeveer 92 procent van alle verkeersovertredingen wordt gepleegd door mannen. Mannen zitten 16 keer vaker met alcohol op achter het stuur dan vrouwen. Ongeveer 80 procent van de zware verkeersongevallen wordt door mannen veroorzaakt. Vrouwenmishandeling en kindermisbruik worden voornamelijk op het conto van mannen geschreven.
Stressbestendiger? Beter omgaan met stress? Meer overlast, ja, misschien niet op het werk maar wel voor de maatschappij.

Alcoholisme, criminaliteit, agressie en geweld gelden gelukkig slechts voor een minderheid van de mannen. Want het onderzoek van Lifeguard gaat ook nog voorbij aan iets zeer wezenlijks, namelijk dat ieder mens een unieke combinatie is van zeer uiteenlopende eigenschappen. Zo’n onderzoek dat mensen etiketteert op basis van hun geslacht werkt discriminatie en stereotypen in de hand. En als Lifeguard het niet zo formuleerde, dan toch de pers, niet gehinderd door enig gevoel voor nuance en belust op spektakel. Waarmee ze betoont zich weer eens niet bewust te zijn van haar grote verantwoordelijkheid.

Want de meeste mensen lezen alleen de koppen in de krant, en de helft van hen zien hun vooroordelen dan ook weer dik bevestigd. Zie je wel dat vrouwen beter thuis blijven bij de kakluiers en de kinderen? Moeten wij dan ook nog opdraaien voor die geldverslindende crèches, waar kinderen opgroeien voor galg en rad? Kan het anders dan dat al die vrouwen, die zo nodig uit werken moeten gaan, depressief worden en aan de Prozac gaan?

Maar dat is nog niet eens het ergste.
Het speelt in de kaart van politiek rechts, dat zich graag beroept op zogenaamd natuurlijke (on)geschiktheden om groepen mensen te bevoordelen of uit te sluiten. En het is koren op de molen van veel bedrijven, die vrouwen liever in ondergeschikte en deeltijdse jobs zien aan een loon dat 15 tot 20 % lager ligt dan dat van mannen. Want vrouwen mogen dan wel gezonder zijn, ze zijn minder inzetbaar. Ze kunnen immers zwanger worden, hun kinderen kunnen ziek worden, ze worden iedere maand ongesteld en nu zijn ze ook al minder stressbestendig.
En dat is helemaal erg!

© Minervaria 19 maart 2007