Hechtingsmoraal

Mensenkinderen komen zeer hulpeloos ter wereld. Ze zijn voor hun overleving lange tijd totaal afhankelijk van de ononderbroken zorg van volwassenen, ouders en opvoeders.

Zeer kort na de geboorte gaat een baby zich hechten aan de personen die voor hem zorgen. Dit proces is wederkerig: kinderen hebben een aangeboren vermogen om zich te hechten, volwassenen zijn a.h.w. geprogrammeerd om voor de hulpeloze baby te zorgen. Maar zelfs als de volwassene die zorg niet of onvoldoende opneemt gaat een kind zich toch hechten.

Later in de ontwikkeling verwerft een kind het vermogen om zich in anderen in te leven (empathie) en zich in de plaats van iemand anders te stellen (mindreading of theory-of-mind). Deze vermogens leggen een stevige basis voor de ontwikkeling van schuldgevoelens en het overnemen van waarden en normen.

In de hechtingsmoraal staat respect voor onze medemensen centraal. Hechting, empathie en schuldbesef stimuleren mensen om zich altruïstisch te gedragen.
Hechtingsmoraal remt bovendien agressie tegen andere mensen af. We krijgen onbehaaglijke gevoelens als we andere mensen zien lijden.
In situaties waar agressie tegen mensen vereist of toegestaan is gaan mensen de andere vaak dehumaniseren of ontmenselijken. In de slaven- of vrouwenhandel bijvoorbeeld herleidt men mensen tot de status van dieren of machines, die ver- of aangekocht mogen worden. In de operatiekamer houdt men zich bezig met een orgaan of lichaamsdeel. Iemand niet in de ogen kijken is een middel om niet bewogen te worden door leed.

De hechtingsmoraal zegt ons dat we mensen om wie we geven moeten helpen en, meer algemeen, dat we medemensen niet mogen kwetsen of pijn doen.
Het is de moraal van het mededogen, de liefde en het respect.

De hechtingsmoraal is geen universele moraal. Ze gedijt alleen wanneer beide partijen die erkennen. Omdat ze ons ertoe aanzet niet te pijnigen of te doden speelt ze ons parten in situaties waarin ons bestaan wordt bedreigd. Bedreigende situaties vragen een ander soort moraal.


Bron: VERPLAETSE, J., Het morele instinct, p. 13-71.