'Ik heb er recht op om alles te krijgen wat ik wil'

De valkuil van de veeleisendheid

Er zijn drie types van veeleisendheid, en ieder daarvan brengt weer speciale gevoelens met zich mee. De types overlappen elkaar – je kunt er meer dan één hebben:

1. Verwende veeleisendheid
2. Afhankelijke veeleisendheid
3. Impulsieve veeleisendheid.

1. Verwende veeleisendheid
Je ziet jezelf als speciaal. Je bent veeleisend en controlerend, en je wilt dat alles op jouw manier gaat. Als anderen tegenstribbelen, word je boos.
Je houdt haast geen rekening met de gevoelens van anderen, je leeft je niet in. Misschien maak je zelfs misbruik van anderen.
Formele sociale verwachtingen en gebruiken laten je koud. Je neemt wat je wilt, zonder dat je je er schuldig over voelt, omdat je het gevoel hebt er recht op te hebben. Je denkt dat je wel wegkomt met de negatieve gevolgen.


2. Afhankelijke veeleisendheid

Als je het afhankelijke type bent, dan voel je je gerechtigd om afhankelijk te zijn van anderen en je verwacht zonder meer dat anderen sterk zijn en voor je zullen zorgen. Als een kind ten opzichte van zijn ouders heb je het gevoel dat je er recht op hebt. Mensen zijn het je verschuldigd.
Je bent eerder passief dan agressief. Als iemand niet goed voor je zorgt, voel je je slachtoffer. Je laat je boosheid op andere manieren blijken – pruilen, passief-agressief gedrag, lichamelijke klachten, zeuren en af en toe een kinderlijke woedeaanval. Jij hebt hulp nodig en anderen moeten je die hulp geven.


3. Impulsiviteit

Je hebt je leven lang al het probleem dat je niet goed in staat bent om je gedrag en je gevoel te beheersen. Je doet waar je zin in hebt, zonder op de gevolgen te letten.
Je bent niet voldoende in staat om teleurstellingen te verdragen, waardoor je lange termijntaken niet kunt afmaken, vooral niet saaie routinetaken. Je bent niet georganiseerd en hebt weinig structuur. Je hebt geen discipline. Je kunt je gevoelens niet goed in bedwang houden, vooral boosheid. Je vindt dat je het recht hebt je woede te uiten en dat anderen dat maar te nemen hebben.


Anders dan bij andere valkuilen – die juist tot gevolg hebben dat je je behoeften onderdrukt – geeft de valkuil van de veeleisendheid juist volledig vrij baan aan je verlangens.
De meeste mensen met de valkuil van veeleisendheid hebben zelf weinig last van hun valkuil. Het leven wordt pas pijnlijk als je niet meer in staat bent onder de negatieve gevolgen van je veeleisendheid uit te komen. Tenslotte realiseer je je dat je een prijs betaalt voor je valkuil.


Bronnen van veeleisendheid
Voor veeleisendheid kunnen drie oorzaken of bronnen worden onderkend:

1. Onduidelijke grenzen.
2. Afhankelijk makende toegeeflijkheid.
3. Veeleisendheid als verweer tegen andere valkuilen.

1. Veeleisendheid door onduidelijke grenzen
Dit is de belangrijkste bron van veeleisendheid. Ouders staan model voor zelfcontrole en zelfdiscipline. Ouders zonder zelfcontrole krijgen kinderen zonder zelfcontrole. Deze ouders bieden hun kinderen te weinig grenzen en controle. Ze verwennen hun kinderen of geven ze te veel hun zin. Dat doen ze op verschillende manieren:

a) Verwende veeleisendheid
Kinderen krijgen alles wat ze willen. Dat geldt voor spullen maar ze mogen ook gewoon doen wat ze willen. Het kind controleert de ouders.

b) Impulsiviteit
Kinderen wordt niet geleerd teleurstellingen te verdragen. Ze hoeven geen enkele verantwoordelijkheid te dragen of taken te doen die hen worden opgedragen, bijvoorbeeld huishoudelijke klussen of schoolwerk. De ouders staan toe dat het kind zijn verantwoordelijkheid niet draagt. Ze zitten er niet achteraan of geven nooit straf.
Deze kinderen leren ook niet om hun impulsen in bedwang te houden. De ouders staan toe dat de kinderen al hun gevoelens uitleven, zoals kwaadheid, zonder dat ze er voldoende negatieve consequenties aan verbinden. Een van beide (of beide ouders) kan zelf problemen hebben met het in de hand houden van gevoelens en impulsen.


2. Afhankelijk makende toegeeflijkheid
De bron van afhankelijke veeleisendheid zijn ouders die zodanig toegeeflijk zijn ten opzichte van hun kinderen, dat ze hen afhankelijk van zich maken. De ouders nemen de dagelijkse dingen van hen over, zij nemen de beslissingen en ruimen de moeilijkheden uit de weg. De omgeving is zo veilig en beschermd en van het kind wordt zo weinig verwacht dat het ertoe wordt gebracht dit soort verzorging op te eisen.
Hoe afhankelijker je mocht zijn – hoe meer je beschermd bent en in alles je zin kreeg – des te meer zul je neigen naar afhankelijke veeleisendheid.


3. Veeleisendheid als verweer tegen andere valkuilen
Voor de meeste mensen is veeleisendheid een vorm van verweer tegen of compensatie voor andere valkuilen – meestal minderwaardigheid, emotionele verwaarlozing of sociaal isolement.
Als je veeleisend bent geworden als manier van omgaan met vroege emotionele verwaarlozing, dan werd je als kind waarschijnlijk bedrogen of ernstig verwaarloosd. Je veeleisendheid kan een goede en gezonde manier zijn geweest om met de problemen om te gaan toen je nog een kind was. Veeleisendheid heeft je misschien een uitweg geboden uit de eenzaamheid, het gebrek aan liefde, zorg en aandacht. Het kan ook een reactie zijn op andere valkuilen. Iemand die zich minderwaardig voelt of een buitenstaander kan dat compenseren door zich speciaal te voelen.


Waarschuwingssignalen bij partners
Dit zijn de signalen dat je partnerkeuze wordt ingegeven door deze valkuil. Je voelt je eerder aangetrokken tot partners die je veeleisendheid ondersteunen, dan er tegenin gaan.

1. Verwend en veeleisend
Je voelt je aangetrokken tot partners die

• hun eigen behoeften achterstellen bij de jouwe
• je toestaan om hen te overheersen
• bang zijn om hun eigen behoeften en gevoelens te uiten
• bereid zijn om misbruik en kritiek, te verdragen
• toestaan dat je van ze profiteert
• geen sterk ontwikkeld gevoel van eigenwaarde hebben en die via jou willen leven
• afhankelijk van je zijn, en die het accepteren dat ze overheerst worden, als prijs voor de afhankelijkheid.

2. Afhankelijk en veeleisend
Je voelt je aangetrokken tot sterke partners die competent zijn en die bereid zijn om voor je te zorgen.

3. Impulsiviteit
Je voelt je aangetrokken tot partners die georganiseerd, dwangmatig en gedisciplineerd zijn en die dus jouw neiging tot chaos en wanorde indammen.


Valkuilen van mensen die verwend en veeleisend zijn

• De behoeften van de mensen om je heen laten je koud. Je jaagt je eigen behoeften na ten koste van die van hen. Je kwetst ze.
• Je maakt misbruik van de mensen om je heen. Je vernedert ze of je bent gemeen tegen ze.
• Je kunt je niet goed inleven in de gevoelens van anderen. Zij hebben het gevoel dat je ze niet begrijpt of dat het je niets kan schelen.
• Je mag meer nemen dan geven aan de samenleving. Dit resulteert in onevenwichtigheid en is niet eerlijk ten opzichte van anderen.
• Omdat het je niet lukt om volgens de regels te handelen of geen rekening houdt met de collega's word je vaak op het matje geroepen, overgeplaatst of misschien ontslagen.
• Je maakt misbruik van partner, gezin, vrienden of kinderen of behandelt hen oneerlijk of egoïstisch. Daardoor krijgen ze een hekel aan je of verbreken het contact met je. Ze laten je misschien in de steek.
• Je kunt in criminele of illegale zaken terechtkomen, als je fraudeert of de wet overtreedt, zoals voorbeeld door belastingontduiking of bedrijfsfraude.
• Je hebt nooit de kans gekregen om het genoegen te smaken van een echte gelijkwaardige wederzijdse relatie – het plezier van onbaatzuchtig geven.

Als je veeleisendheid een vorm van verweer is, dan geef je jezelf nooit de kans om je andere valkuilen onder ogen te zien en op te lossen. Je echte behoeften worden nooit vervuld. Je kunt je emotioneel verwaarloosd, minderwaardig of sociaal ongewenst blijven voelen.

Valkuilen van mensen die afhankelijk en veeleisend zijn

• Je leert nooit om voor jezelf te zorgen, omdat je per se wilt dat anderen voor je zorgen.
• Je maakt ten onrechte inbreuk op de rechten van anderen. Je staat ten onrechte anderen niet toe hun tijd voor zichzelf te gebruiken. Je belemmert anderen te veel met jouw eisen.
• De mensen van wie jij je afhankelijk maakt, krijgen uiteindelijk genoeg van je afhankelijkheid en je eisen. Ze worden kwaad, ze laten je in de steek, ze ontslaan je of houden ermee op je te helpen.
• Als de mensen van wie je afhankelijk bent dood gaan of je verlaten ben je niet in staat voor jezelf te zorgen.

Valkuilen van mensen die impulsief zijn

• Je brengt taken niet tot een goed einde, zodat je in je loopbaan niet vooruit komt. Je presteert chronisch onder je kunnen, en je voelt je incompetent als gevolg van je mislukkingen.
• De mensen om je heen krijgen na verloop van tijd genoeg van je onverantwoordelijke gedrag en ze verbreken hun relatie met je.
• Je leven is een chaos. Je kunt jezelf niet ertoe brengen om voldoende richting en structuur aan te brengen. Daardoor blijf je vast zitten.
• Je bent op bijna alle levensgebieden te weinig gedisciplineerd om je doelen te bereiken.
• Je bent verslaafd aan drugs, alcohol of te veel eten.
• Je hebt niet genoeg geld om voor elkaar te krijgen wat je in je leven wilt bereiken.
• Je hebt problemen gekregen met de schoolleiding, met de politie of op je werk, omdat je impulsief bent.
• Je bent vervreemd van je vrienden, je echtgeno(o)te, je kinderen of je bazen door je boosheid en je explosiviteit.

Mensen met deze valkuil willen zelden veranderen. Ze lezen helemaal geen zelfhulpboeken. Ze willen helemaal niet in therapie. Ze geven anderen de schuld van hun problemen en ze doen alles om de status quo te handhaven.


Bron: YOUNG, J.E. & J.S. KLOSKO, Leven in je leven. Leer de valkuilen in je leven herkennen.