3. Hoe ontwikkelen valkuilen zich?

We zagen al dat een valkuil berust op negatieve ervaringen in de kindertijd. In die situatie probeert een kind te overleven. De strategie die het kiest hangt af van twee factoren: aangeboren eigenschappen en omgeving.

In een gelijke omgeving reageert ieder kind anders, omdat het een eigen temperament heeft. Temperament is aangeboren. Het is onze emotionele make-up, onze software. Sommige kinderen zijn geneigd zich te voegen, anderen sluiten zich af of verzetten zich juist.

Alle kinderen hebben ook dezelfde basisbehoeften. Problemen ontstaan als de omgeving niet of onvoldoende aan deze basisbehoeften voldoet. De omgeving moet 'goed genoeg' zijn, zodat een kind niet zijn toevlucht moeten nemen tot overlevingsstrategieën. Bij een valkuil kwam het kind tekort.

Als een kind opgroeit in een omgeving die goed genoeg aan zijn basisbehoeften tegemoet kwam, verwerft het positieve basisovertuigingen (= gedachten en gevoelens). Daarmee is het in staat om als volwassene bevredigende relaties met anderen te hebben en zich goed te voelen. Wanneer een kind in bepaalde behoeften tekort is gekomen, ontwikkelt het negatieve basisovertuigingen. De wijze waarop het later als volwassene zijn leven inricht is dan daarop gebaseerd.

Er zijn 11 verschillende valkuilen te onderscheiden, afhankelijk van de behoefte waarin het kind veel is tekort gekomen.

Kinderen hebben nood aan:

1. Basisveiligheid Dit is een basale behoefte. Mensen die als kind werden verlaten of misbruikt zijn het meest beschadigd. Zij ontwikkelen de valkuil van verlatingsangst en/of wantrouwen en (angst voor) misbruik.
2. Verbondenheid. Wie niet het vanzelfsprekende gevoel van verbondenheid ervaarde ontwikkelt de valkuil van emotionele verwaarlozing en/of sociaal isolement. Eenzaamheid is het centrale thema voor wie problemen heeft met verbondenheid.
3. Autonomie. De valkuilen afhankelijkheid en kwetsbaarheid worden gehanteerd door mensen die als kind beknot werden in hun zelfstandigheid en/of overbeschermd. Hulpeloosheid is het kernthema.
4. Zelfwaardering. De reactie op afkeuring en voortdurende kritiek is minderwaardigheid en mislukken. Schaamte is het gevoel dat hier overheerst. Als je de valkuil van de minderwaardigheid of die van het mislukken hebt dan schaam je je voor jezelf.
5. Zelfexpressie. Extreme aanpassing en extreem hoge eisen zijn de valkuilen van wie zich niet mocht uiten en onvoldoende zichzelf en spontaan mocht zijn.
6. Realistische grenzen. Wie te weinig grenzen werd gesteld (verwenning) ontwikkelt de valkuil van de veeleisendheid.

Bron: YOUNG, J.E. & J.S. KLOSKO, Leven in je leven. Leer de valkuilen in je leven herkennen.